Edebi Gezgin

Bir asır sonra, Nietzsche'nin baktığı yerden.

Nietzsche'nin Sorrento Yolculuğu adlı kitabı gördüğümde Napoli'ye uçak biletimi çoktan almış, Sorrento'da otelimi çoktan ayarlamış ve Amalfi kıyılarıyla Capri Adası'nı kapsayan planımı kafamda çoktan çizmiştim. Kitabı Sorrento seyahatinde yanıma aldım. O yüzden, onun izinde değil eşliğinde gezdiğimi söylemem daha doğru olur. Nietzche'nin gezgin filozofluğu tercih etmesine önayak olan Sorrento'ya neredeyse bir asır sonra gittim ama kitapta yazılanlarla neredeyse aynı deneyimleri yaşadım.

Sorrento, Napoli'nin bir saat kadar uzağında, Pompeii Antik şehrine de epey yakın olan, o kıyıların genelindeki gibi komple falez üstüne inşa edilmiş sevimli bir Akdeniz kasabası. Her yanından İtalyanlık akıyor ve havasının her metreküpü limon veya limon ürünleri (limonotu, limoncello, limonlu şekerleme, limonlu sabun, limonlu sprey, vb). Napoli'ye dönüşte bindiğim tren Sorrento'nun arka kesimlerinden ilerledi ve orada sayısız limon ağacını görme fırsatım da oldu. Sorrento deyince aklıma parlak güneşin ve limonun sarısı geliyor artık.

Eski Sorrento, aşağıda liman tarafı.

Kitaptaki gezi ve benim gezim

Sevgili Nietzscheciğim benim gibi Booking.com'dan en uygun nerede kalırım diye araştırmamış tabii. Arkadaşı Malwida von Meysenburg ona ve arkadaşları Paul Rée ile Albert Breenner'a Villa Rubinacci'yi tutmuş, hem de üç beş gün değil uzun uzun kalmışlar. Tabii, bende taşıt avantajı var. Nietzsche, Sorrento'nun köylerini de gezmiş ama Positano ve ötesine, yani Amalfi kıyılarına geçebildiğinden şüpheliyim. Köyler de Capri'ye gidip dönerken feribottan gördüklerim diye tahmin ediyorum. Şimdi, Sorrento merkezine geri döneyim.

"Hiç abartmıyorlar, Sorrento ve Napoli çok güzel. Buranın havası dağ ve deniz havası karışımı bir hava. Gözler bayram ediyor; terasımın önünde, aşağıda (kışın bile yeşil kalan) büyük yeşil bir bahçe, gerisinde koyu rengiyle deniz ve en arkada Vezüv Yanardağı var," diye yazmış Nietzsche kız kardeşine mektubunda. Hava konusunda artık "yollar haricinde" diye not düşmek lazım. Zira eski motorlu taşıtların egzoz kokusu ciğerinizi söker alır mazallah. Trafiğin yoğun olmadığı yerler iyi durumda neyse ki. "Buraya her geçen gün daha çok bağlanıyorum; ağaçların, boğazların, kayalıkların, zeytin ağaçlarının aştığı iki duvar arasındaki yollar, her şey bana tanıdık geliyor ve hoşuma gitmeyen hiçbir şey bulmuyorum."

Sorrento uzun uzadıya gezilecek bir yer değil. Dar sokakları ve küçük bir merkezi olan en fazla yarım gün gezmelik bir kasaba. Ama oturup anın tadını çıkarabileceğiniz birçok seyirliği, restoranı ve plajı var. Başka Avrupa ülkelerindeki gibi kendinizi yola atmayın, arabalar durmuyor. Hava durumunun da sağı solu belli olmuyor. Paul Rée bir mektubunda Güney İtalya'nın kışın Kuzey Almanya kadar soğuk olduğundan bahsetmiş. Mayıs ayında denize girerim diye yanımda mayo almıştım ama dört gün boyunca kot ceketime koalanın bambuya yapıştığı gibi yapıştım.

Bu arada Sorrento'nun büyüsüne Nietzsche'den başka kapılanlar da olmuş tabii: Lord Byron, John Keats, Walter Scott, Charles Dickens, Goethe, Richard Wagner, Henrik Ibsen. Kuzeyden güneye kaçamak yapan ünlüler dışında yenilerden onur vatandaşı ilan edilen Sophia Loren var. Bu isimlere ilaveten kitapta Giacomo Casanova, James Cooper, John Ruskin, Tocqueville isimleri de geçiyor.

Capri Adası'nın beni kendine sevdirme halleri

Capri Adası ve Akdeniz'in dalgaları

Nietzsche Capri Adası'na da uğramış. Kitabı üçüncü günümde, Capri Adası'na geçmeden önce bitirmiştim. Anısında adaya büyük gemiyle geçtiklerini, adadan dönmeye kalktıklarında fırtına yüzünden büyük geminin iptal olduğunu ve küçük gemiyle dönme riskini göze alamadıkları için adada kalmaya karar verdiklerini yazmıştı.

İkinci gün denizin dalgalı olduğunu ve bir teknenin atlaya atlaya ilerlediğini gördüm ama üçüncü güne geçer dedim. 10.45 feribotuna bilet aldım, jet yazanından yani hızlı gideninden. Gele gele Kadıköy-Eminönü motoru boyutunda bir şey geldi. (Benim gibi dalga fobik bir kişiyi o mesafede en az arabalı vapur büyüklüğünde bir taşıt keser.) Neyse ki jet versiyon 25-30 dakikada gidiyor diye atladım.

Dalgalar sayesinde deniz ve denizcilik hakkında epey bilgi sahibi olduğumdan motor daha limandan çıkmadan sallanmaya başlayınca "Heeeh" dedim, "ayvayı yedik." Sorrento'nun bitimi olan kıvrımı da atlatıp açığa çıktığımızda motor artık rodeo yapmaya başladı. Her yükselişin alçalışında kadın çığlıkları yükseliyordu. Ayağa kalkanlar ayakta duramaz haldeydi. Sağ kolumla pencerenin kenarını öyle sıkmışım ki sonraki iki gün o kolumdaki bütün kaslarım ağrıdı.

Bu adrenalini daha önce denizde yaşamadığım kesin ama bir kere uçakta yaşamıştım: Yıllardır aklımda olan Berlin'de yan rüzgarlardan dolayı uçak neredeyse inmek üzereyken bile düz duramazken biri "Hold tight! (Sıkı tutunun!)" diye bağırdığında koltuğuma sıkı sıkı yapışmışken "Bok var Berlin'de" diye düşündüğümü hatırlıyorum. Bu sefer de "Capri senden nefret ediyorum" diye düşündüm. Ama ayak bastıktan sonra sevimliliğiyle gönlümü kazanmayı başardı kerata.

Buradan çıkarılacak ders: Bir kitabı okuyup da "Aman efendim, 1800'lerin sonunda olur tabii" diye mana bulup doğanın hiç değişmeyen gücünü hafife almayın. Yoksa, onları o zaman kışın bulan rüzgar, gider sizi mayıs sonunda bulur. THY de bana mahsus yapar gibi Napoli dönüşünde ortak televizyonlara The Finest Hours filmini koymuş. Uçak yolculuğunda, hep türbülanslı olan Tiran'ın üstünden geçerken fırtınada batan gemiyi izlemedim haliyle.

Sorrento'nun şehir duvarının dış tarafından

Nietzsche'nin anlattıkları ama benim gidemediklerim

Niezsche'nin öve öve bitiremediği Ischia Adası için ne önceden planım ne de sonradan plana sıkıştıracak zamanım vardı maalesef. Halbuki, Böyle Buyurdu Zerdüşt'te Mutluluk Adaları'ndan kastı burasıymış. Sorrento'dan oraya da feribot vardı. Bir an acaba dedim ama Capri'nin daha bilindik olması bir yana, daha uzun süren yolda kalpten gitme ihtimalim yüksekmiş.

Nietzsche Vezüv'ün manzarasından da bahsetmiş. Tabii, deniz manzaralı lüks villada kalınca... Ben oraya yakın çay bahçesinin demirlerinden fotoğraf çekebildim anca. Neyse, Vezüv de öyle bir dağ ki Napoli'den Sorrento'ya kadar hemen her yerden görünüyor. Kitapta alıntılanan anılarda Vezüv'ün lavlarını seyrettiklerini yazmışlar. Ben dağın en son Pompeii zamanında patlayıp durduğunu sandığım için içim ürperdi. (Çocukluk kabuslarımın çoğunda yanardağ vardı. İstanbul gibi bol yanardağlı bir yerde yaşayınca tabii...) Dağı ne zaman görsem "Sakın ha" diyerek devam ettim yoluma.

Pompeii'yi de üç sene önce İtalya turunda gördüğüm için bu sefer es geçtim. Onun yerine Napoli Ulusal Arkeoloji Müzesi'ne gittim. Burada açık havada sergilenmeyen eserler ve bir de o eserlerin arasında sergilenemeyen eserlerin sergilendiği, gülüşmeler eşliğinde gezilen "Gizli Oda" var. Muhtemelen buradaki eserler de, Vezüv'ün patladığını görüp altınlarını toplayarak kaçan zenginlere ait. Fakirlerin çalışmaktan zamanında pek bir şey yapabildiğini zannetmiyorum. Gelin görün ki ceremesini yine onlar çekmiş.

Ben Sorrento dönüşü Nietzsche gibi kariyerimi yakıp yollara düşemedim tabii. Kaldığım yerden ticari içerik yazmaya devam ettim. Şimdi, teselli yöntemlerim çektiğim fotoğraflara bakmak, limon koklamak ve böyle yazılarla o dört günü gerçekten yaşadığıma kendimi ve sizi ikna etmek.

Dizi olan değil film olan Outsourced (Yeni Bir Aşk, hemen cıvık cıvık yapın adını), iş hayatının zalimliği, zorunlu olsa da bambaşka bir coğrafyaya seyahat, kültürler arasındaki farklılıklar, bu farklılıkları orta noktada birleştiren bir aşk hikayesi ve doğu kültüründe kadının konumunu barındıran, bütün bunları yaparken oryantalizme düşmeyen tertemiz, bağımsız bir film. Senaryosunun güzelliği birbirinden sevimli oyuncularla birleşince tadından yenmez hale gelmiş. Birbirinin aynı filmleri pişirip pişirip önümüze koyan yolculuk filmleri listeleri arasında bana bu filmi buldurduğu için Gaia Dergi'ye de teşekkür etmek boynumun borcu. (Listedeki diğer filmlerden biri olan Tracks'in yazısı da sırada.)

Sürprizbozanlar çıkabilir. Demedi demeyin.

Beklenmedik bir haber 

Kapitalizmin başladığı yer olan Amerika çoktan farklı çalışma yöntemlerini benimsemeye başladı. Bunlardan biri de "outsource", yani dışarıya yaptırmak. Bu dışarıya yaptırma stili, "remote work", yani uzaktan çalışmadan farklı olarak dünyanın herhangi bir yerinden serbest çalışanları toplamak değil, bir departmanı veya şirketin tamamını daha ucuz bir ülkede kurmak ve taşeron mantığına yakın bir şekilde yaptıkları işleri uzaktan yönetmek şeklinde gerçekleşiyor. Ucuz ülkeler de tahmin edeceğiniz üzere Hindistan, Çin, vb.

Todd Anderson (Mark Hamilton) da bir dışa yaptırma mağduru. Amerika'da, konfor bölgesinde, sakin sakin çalışan bir müdür olan Todd'u daha üst müdürü bir gün odasına çağırıp bölümünün yurt dışına taşındığını söylüyor. Todd'un altındaki elemanlar kovuluyor ama ona Hindistan'daki yeni elemanı eğitmesi için Hindistan'da görev alma teklifi yapılıyor. Todd bu ani değişiklikten hoşnut kalmasa da teklifi reddederse işsiz kalacağını bildiğinden razı oluyor.

Ver elini Hindistan

Amerikalı Todd için Hindistan'a ilk ayak basışı tam anlamıyla bir şok. Bu noktada İngiliz komedisi An Idiot Abroad'dakiler gibi gıcık hareketlerle ağzına vurulası bir tipe dönüşeceğini düşündüm ama film boyunca efendiliğini bozmadı. Bu arada, Batı kültürüne aşina olan Türkiyeli izleyiciler filmi izlerken daha şanslı çünkü iki tarafın kültürün de birbirlerinde neyi farklı bulduğunu anlayıp çok daha fazla eğlenebiliyorsunuz.

Dönelim filme. Todd, uçaktan indikten sonra onu karşılayacak kişiyi arıyor gözleriyle ama ortalık o kadar karışık ve kalabalık ki karşılayan kişinin gelmediğini düşünüp yoluna devam ediyor. Önce, onu bavulla gören taksiciler tarafından etrafı sarılıyor. O sırada, hiç ona ilişmeyen ve "Cool Cab" yazan bir taksiye yaslanmış bir taksiciye gözü çarpıyor ve hemen ona koşuyor. İlk hayal kırıklığı: Adam onu "serin taksi" yerine tuktuka bindiriyor. Amerikalı, taksiyi durdurmak isterken diğer taksiciler tekrar üşüşünce yoluna tuktukla devam ediyor. Todd'un şaşkın bakışlarıyla güldüren bu sahne, eğlenceli bir filmin bizi beklediğini belirten de ilk sahne ayrıca.

Kültürel farklılıklar

Filmin bence en güzel yanlarından biri tadında olması. Ne (Afrikalıların da kendi ülkelerine yapıldığından şikayet ettiği gibi) bir fakirlik pornosu var ne de aman Uzakdoğu ne güzel, çiçekler, kelebekler havası. Hindistan'a gidince ne görecekseniz onlar gösterilmiş. Daha sonra anlatacağım kadınların konumuyla ilgili sahnelerde bile yönetmen izleyiciye bir yargı vermekten geri durmuş, yorumu bize bırakmış.

Şahsen en çok güldüğüm sahne, Todd'un otellerinde kaldığı Hintli aileyle yemek yerken sol elini kullanması ve "Biz o elle yemek yemeyiz"in altında yatan nedeni ilk başta anlamaması. Sonra, tuvalete gitmesi gerektiğinde kapıyı açıp alaturka tuvaleti görmesiyle aydınlandığı an mükemmeldi. Ayrıca dopdolu gelen trene şaşkın şaşkın bakarken ve ona binemeyeceğini düşünürken bir Hintlinin yardımıyla ite kaka kendini trende bulması da oldukça komikti.

İneğin kutsal sayıldığı yerde elemanlarına inek satma dersleri veren Todd'un Amerikanlığının yontulması uzun sürmüyor. Hindistan'ın içinde yaşadıkça, onlarla sohbet ettikçe, kutlamalarına katıldıkça kendini bu farklı kültürün kollarına bırakıveriyor. Adının taaad değil tood (kara kurbağası) diye okunması da artık umurunda olmuyor. Ondaki bu büyük değişimin mimarlarından biri, çalışanları arasında yer alan ve söz almaktan hiç çekinmeyen Asha.

Aşk ve orta noktada buluşmak

Başta çok Amerikalı görünse de ılımlı bir tip olan Todd, Hint kültürüne alışmaya ve çalışanlarıyla kaynaşmaya başlıyor. O arada da güzel gülüşlü, konuşkan Asha'ya gönlünü kaptırıyor. Todd'un onun için Hindistan'da kalacağından emin olmuşken yönetmen yine gerçekçiliğini konuşturup bize bir masalın içinde olmadığımızı hatırlatıyor. Asha bir "Batılı" erkekle birlikte olmaktan ne kadar zevk alsa da bir nişanlısı var ve ne kadar özgür görünse de geleneklere karşı çıkamıyor.

Filmdeki Puro'yu da unutmamak gerekiyor. Todd'dan bir şey öğreneceği ve edineceği pozisyonla nişanlısıyla evlenebileceği için yüzü hep gülüyor. O ne dese not almaya çalışıyor. Todd'un Hint kültürüne alışmasını sağlayanlardan biri de Puro oluyor. Birlikte, katıldıkları demek ne kadar doğru olur bilmiyorum, işe giderken "maruz kaldıkları" Holi festivalinde rengarenk olmaları ve Todd'un Ganj Nehri'nde yıkanarak hem boyalarından hem de o zamana kadar öğrendiklerinden arınması da güzel bir sahne.

Yine değinmeden geçemeyeceğim güzel bir sahne de Todd'un kaldığı otelin yanında tepsiyle yemeklerini paylaştığı aile tarafından bir gün yemeğe davet edilmesi ve duvarı aşarak fakir mahalleye geçmesi. Todd'un aslında farkında olmadan Hindistan'a getirdiği yukarıdan bakışın bu sahnede tamamen yok olduğunu görebiliyoruz.

İş hayatının zalimliği, Todd'un Hindistan'da peşini bırakmıyor. Amerika'daki büyük patron bu sefer de departmanı Çin'e taşıyacağını söylüyor. Todd zar zor kovulacaklarını söylüyor çalışanlarına. Asha dahil genç takım pek takmamış görünüyorlar ama Puro'nun ilk defa yüzü gülmüyor. Todd nedenini sorunda, "Onlar genç, ben iş bulamam," diyor ve bu durumda nişanlısıyla da evlenemeyeceğini söylüyor. Todd bu soruna mükemmel bir çözüm buluyor. Hazır işi öğrenmişken Puro'yu eşiyle Çin'e gönderip üstünde efil efil gömleğiyle işsiz olarak Amerika'ya dönüyor.

Kadının konumu 

Bu başlığı özel olarak açmak istedim. Yönetmen, Hindistan'ı son zamanlarda hep gösterildiği gibi adım başı tecavüz oluyor havasında göstermemiş ama Hint kültürünün kadınlar için hayatın pek de kolay olmadığına değinmiş.

Yukarıda belirttiğim gibi, Asha çok konuşkan, rahat ve özgür görünmesine rağmen, ailesinin ona bulduğu nişanlıyı bırakamayacağı için, çok beğendiği ve iyi anlaştığı Todd'u reddediyor. Todd da şaşırıyor geleneğin onun hayatına böyle yön vermesine. "Sen özgür bir kadınsın, kararları sen vermelisin" diyor. Ama Asha pencereden gözlüğünü takarak çıkan yaşlı kadını görünce, söz olmasın diye Todd'dan onunla "iş arkadaşı gibi" tokalaşmasını istiyor. Todd, onun dediğini yapsa da bir gece önce otel odasında beraber kaldıktan sonra böyle bir davranış kafasını karıştırıyor. Neyse ki Asha'nın eline tutuşturduğu Kama Sutra sayfasıyla kafa karışıklığı biraz geçiyor.

Todd Hindistan'dayken Asha onun telefonuna kendini Hint melodisiyle kaydetmişti. Todd Amerika'ya dönüp evine yerleşirken Todd'un telefonu o melodiyle çalmaya başlıyor ve film bitiyor. Asha'nın bu kararı vermesine sadece bir izleyici olarak değil bir kadın olarak da epey sevindim. Sonrasında sadece hal hatır sorma mı olacak yoksa Asha "ben geliyorum" mu diyecek merak ettim.

Kısacası, izlenilesi, keyifli ve yer yer bilgilendirici bir film Outsourced. Seyahati seveni, aşk hikayesi seveni ve de sevmeyeni hep birlikte memnun edecek bir film. Hindistan'a bir de bu gözle bakmak için kaçırmayın.

Salzburg'a gittiğimde her yerde Mozart'ın izlerini göreceğimi düşünüyordum. Gitmeden Spotify'dan onun şarkılarını dinleyerek idmanımı da yapmıştım. Şehirde Sound of Music'i (Neşeli Günler) önceden izlediğim için ikinci kez, seyahatim sonrasında izlemeye karar verdim. Tahminlerimin aksine şehirde Mozart'ın değil müzikalin sesi daha yüksekti. Mozart büyük ölçüde çikolatalarda sıkışıp kalmışken müzikal hem film hem de canlı gösterilerle birlikte tüm şehre yayılmıştı. İtiraf edeyim, bahar zamanı gittiğimden midir nedir, atmosferi sakar ve sempatik Maria'nın karakterine daha uygun buldum.

Salzburg'da üç gün kaldım. Bu üç gün için sürekli gök gürültülü sağanak yağış gösteriyordu hava durumu. Neyse ki hemen hemen hiç olumsuz hava koşuluyla karşılaşmadım. Varış günümde Salzburg şehir merkezini gezdim, muhteşem manzaralı devasa kalesine çıktım, sonra sabah kuş sesleriyle uyanacağım otelimi buldum. İkinci günü tamamen Hallstatt'a ayırdım. Son gün de Sound of Music'in çekildiği mekanları da geçtiğim, Hellbrunn Sarayı'na kadar uzanan bisiklet ve yürüme yolunu aşındırdım.

Adeta bu dünyadan değil

Salzburg'u aslında dünyaca ünlü Hallstatt'a yakın diye tercih etmiştim. Ama üç gün boyunca elbette bu şehre de vakit ayıracaktım. Zira, Hallstatt gibi Salzburg eski şehir merkezi de UNESCO Dünya Mirasları Listesi'nde.

Hallstatt gerçekten fotoğraflarda göründüğünden daha da güzel olan muhteşem bir kasaba. Ama Salzburg'dan ceza gibi 27,5 Euro tren parası ve tren durağından merkeze geçmek için kullandırılan teknenin 5 Euro'su (+ dönüşü) ile hemen herkesin günübirlik gittiği bu kasaba, tertemiz havasını koklayıp manzarasını zihninize kaydetmekle yetineceğiniz bir masal diyarı. Aileden birinin evi yoksa yaşamanızın imkanı yok. Yeni ev de yapılmayacak.

Salzburg öyle değil. Güzelliği öyle böyle değil ama bakarsanız, normal bir şehir. Sokaklarda sizin, benim gibi insanlar yürüyor. Eski şehir merkezi dışında normal evler, normal dükkanlar. Masal diyarı değil kanlı canlı bir şehir. Ayrıca, her tarafı park ve ormanlarla kaplı. Temiz hava ciğerlerimi yalayıp geçerken İstanbul'da aslında nasıl zehir soluduğuma dair fikir de edindim. Hem fiziksel hem de psikolojik olarak. İnsanlarda huzur ve güler yüz hakimdi. O kadar yere gittim ama dönerken moralimi en çok bozan şehir Salzburg oldu galiba.

Maria eteklerini savura savura koşmakta haklı

Sound of Music, çekilmiş müzikal filmlerin muhtemelen en güzellerinden biri. İki buçuk saat müzikal, yarım saat politik gerilim de denebilir. Başrolde sevimli Julie Andrews ile soğuk ve karizmatik Christopher Plummer var. Bizde de Hülya Koçyiğit ve Ediz Hun'la Sen Bir Meleksin adıyla uyarlandı ama oyuncu seçimi yerinde olsa da orijinal filmin Nazi karşıtı havası gibi onu klasik olmaya taşıyan unsurlar hak getire tabii. Süprizbozanlık pek bir şey yok aslında, hele de yerli versiyonunun TV'de milyon kere yayınlandığını düşünürsek. (Fakat son yarım saati epey sürprizli, o yüzden temkinli olun.)

Filmin başlarında rahibe olmaya çalışan ama kendini Salzburg Alplerinde unutan, aklı bir karış havadaki Maria'yla tanışıyoruz. Salzburg'u görmeden hiçbir anlam ifade etmeyen onun bu hallerini artık yerden göğe kadar haklı buluyorum. Film de muhtemelen bahar aylarında çekilmiş. Sarı kır çiçeklerinin kapladığı zeminin arkasında fon olarak üstü karlı muazzam dağlar var. Son fotoğrafı çektiğim yolda bir de güzel bir sürprizle karşılaştım: (Liesl'ın adilerin adisi erkek arkadaşıyla bahçesinde cilveleştiği) Frohnburg Sarayı önünde, bu manzaraya karşı Sound of Music şarkıları söyleyen, farklı milletlerden beş altı kişi. Dedim ya şehir Mozart'ın değil Maria'nın etkisinde...

İşin güzel tarafı (yine İstanbul diyeceğim ama bir İstanbullu açısından acı tarafı), 1965 yılında çekilmiş bir filmde gördüğüm Salzburg şehir merkezinin 2016 yılının nisan ayında gördüğüm şehir merkezinin neredeyse birebir aynısı olması. Şu an çıkıp Salzburg'a gitseniz Maria ve yedi çocuğun geçtiği yerlerden siz de geçebilir, aynı açılardan aynı şekillerde şarkı söyleyebilirsiniz.

Ah, Salzburg!

Şehirleri çok beğenip dönüşte iç geçirdiğim oldu ama Salzburg'u resmen kıskandım! Salzburg'un sokaklarında dolaşan insanları, kuşların şakıdığı oksijen deposu koruları ve bütün ihtişamıyla salınan Alp Dağlarını... Pasaportu orada yırtıp atmadıysam başka hiçbir yerde yırtmam herhalde.

Ama kendime söz verdim: Günün birinde Salzburg'a tekrar geleceğim ve o gelişimde Maria gibi eteklerimi savura savura "Sound of Music"i söyleyeceğim.

Julie Andrews gibi etek savurmalık manzaralar

Geçenlerde Hush filmini izliyordum. Sağır ve dilsiz bir kadın, romanını yazmak için çekildiği bir orman evinde bir seri katille mücadele ediyordu. Seri katil devreye girmeden önce kız kardeşiyle bilgisayarda işaret diliyle konuşurken kız kardeşi onun için endişelendiğini belirtince kadının verdiği cevap kayda değerdi. Şehrin gürültüsünden kaçtığını söyleyip güldü. Kendi çapında bir şeyler karalayan, en azından yazarak para kazanmaya çalışan biri olarak en özdeşleştiğim sahne belki de burası oldu. Gürültü, sesten de öte bir şeydi.

Yazı yazarken tam konsantrasyon için tam sessizlik arayanların yaşayabileceği en yanlış şehirde yaşıyorum hissine kapılıyorum bazen. İstanbul, her türlü sesin birbirine karıştığı bir karmaşa ortamı. Bunun dışında gürültüyü neredeyse kutsayan, gürültünün rahatsız edici olabileceğini aklına bile getirmeyen bir kültürümüz var maalesef. Bunun en güzel örneklerden birine İtalya turunda, Floransa'da denk geldim. Anlatayım:

Floransa'da bir yalnız çatal

Kurban Bayramı'nda Türkiye başta olmak üzere birçok ülkeden otobüs dolusu turist şehre bırakılıyordu. Ama merkezin biraz ilerisinde, Medicilere ait kalenin duvarı boyunca uzanan sokakta merkeze kıyasla pek kalabalık yoktu. Tura çıktığım arkadaşımla bu sessizliği fırsat bilip bir pizzacının masasında bir çiftin yanına kurulduk. O güzelim sessizlikte çıngır çıngır bir ses yankılanmaya başladı. Gözümüzü sesin geldiği yöne çevirdik; otobüsümüzdeki gıcık ailenin gıcık oğlu yere düşmüş bir çatal bulmuş, onu tekmeliyor. Tam ona söylenmeye başladık ki yandaki çift de Türkçe konuştu. Gürültü çıkaran Türkiye'den gelen bir turist olduğunu tahmin etmişler, tanıdığımız çıkar diye aralarında konuşmaya çekinmişler.

Çocuk, sessizliğin tadını çıkarmayı bilmiyor, çıkardığı sesin rahatsız edici olabileceğinin farkında değil, ailenin geri kalanının uyaracağı da yok çünkü onlar da gürültünün rahatsız ediciliğinin farkında değil. Algınızda seçicilik yapmak istemem ama özellikle İstanbul'daysanız ve henüz benim kadar rahatsız olmadıysanız çalan korna seslerine ve yan yana gelmek yerine sokağın bir ucundan diğer ucuna veya alt kattan üst kata bağıran insanlara kulak vermenizi tavsiye ederim. Hele hele, egzozlarının susturucusunu çıkaranlar ve arabada son ses müzik açanlar bana bir gün kafayı yedirecek. Anadolu yakası, Avrupa yakasına göre nispeten sakindi ama orası da artık gürültünün eksik olmadığı bir şantiye alanı.

Seni görmez olaydım Salzburg

Kendi halinde bir saray bahçesi...

Salzburg dönüşü gürültüye olan hassasiyetim iyice arttı. Salzburg biletimi aslında Hallstatt'ı görmek için almıştım. Hallstatt gerçekten de fotoğraflardakinden güzel, tablo gibi bir yer çıktı. Ama moralimi bozan orası değil çünkü UNESCO korumasında küçük bir köy, koca metropolle kıyaslanamaz ve isteyen Salzburg'lular bir hafta sonu piknik eşyalarını toplayıp buraya veya civardaki diğer harika yerlere gidebilirler. Fakat Salzburg'un kendisi, İstanbul'a dönecekler için bunalım sebebi.

Salzburg İstanbul kadar gelişmiş olmasa da bence İzmir'e yakın bir seviyede. Şehir parkları özellikle dikkat ettiğim unsurlardan biri ve Salzburg şu ana gittiğim şehirler arasında beni en çok parka doyuranı oldu. Şehir aslında çok büyük değil ama yapacak çok şey var. (Gerçi Alplerin ortasına kurulmuş şehirde yapacak hiçbir şey bulamazsanız oturup manzarayı seyredersiniz.) Birincisi, neredeyse eski bir şehir kadar geniş olan kalesi var. İkincisi, kanalın diğer tarafında trekking hissi veren tepesinde devasa bir şehir parkı, hatta ormanı var. (İki gün kaldığım otel tam onun dibideydi. Her sabah bülbül gibi şakıyan turuncu gagalı siyah kuş, gönlümdesin.) Üçüncüsü, şehir merkezinden yaklaşık yarım saatte ulaşabileceğiniz, Sound of Music filmine de fon olmuş beş kilometrelik müthiş bir yürüme yolu var. Dördüncüsü, yolun sonundaki Hellbrunn Sarayı'nın Maçka Parkı'ndan büyük (ve huzurlu) bahçesi var. Yazarken bile yüreğim sıkışıyor. Bunlar bir de Hallstatt'ı çıkarırsam iki güne sığdırdığım kısmı. Hepsinin ortak özelliği: Hiçbirinde kayda değer bir gürültünün olmaması! Kuş sesleri hariç...

Salzburg olmazsa Meteora da olur

Sessizlik açısından beni daha nereler tatmin etti diye düşünüyorum. Aklıma gelen yerlerden biri Meteora. Tam sessizlik için kendimi oradaki manastırlardan birine kapatayım demiyorum elbette ama oranın köyünden bir küçük eve hayır demezdim. Oraya da kardeşimle en kalabalık olabilecek Paskalya zamanı gittiğimiz halde birkaç günde huzur dolarak dönmüştük.

Zizek'in memleketi Ljubljana da olur

Yılbaşında aşırı ucuz bileti var ve Bled Gölü'ne yakın diye bilet aldığım Ljubljana da aklımın kaldığı şehirlerden oldu. Bu mini mini başkentte, baldırlarımı yakıp geçen turuncu alarmlı -13 derece soğuğa karşın insanlar sımsıcaktı ve tam yeni yıla girerken çılgınca (evlerin bahçesinde bile, öyle çılgınca) havai fişek patlatılması dışında kendimi burada bırakabilirdim. Sınırlar olmasaydı...

Prag'a giderken Nürnberg'i keşfetmek

Ucuz uçak bulamadığım Prag'a gidebilmek için Nürnberg'den geçmeye karar verdiğimde bu küçük Alman şehrini neredeyse Prag'dan daha çok seveceğimi tahmin etmemiştim. Yine sessizlik, yine nezaket, huzur da huzur. (İçinden temiz bir kanal akan şehirlere ayrı bir zaafım var sanırım. Hele de eski binalar veya yeşillikler arasından şırıl şırıl akmıyor mu içim gidiyor.)

Sen de çok büyüksün Paris

Gürültü gözüyle bakıp beğenmediğim şehir olmadı mı? Oldu elbette: Paris. İstanbul gibi büyük bir şehir olan Paris'te kornalar, aceleci ve yüksek sesli insanlar gırlaydı. Yine İstanbul'la kıyaslanacak kadar gürültü yok tabii, bir de merkezi olmayan yerleri muhtemelen daha sessiz. Ama haydi taşın deseler, ilk seçeneğim olmaz. Daha iddialı konuşacak olursam, Nice'in yanında esamesini okumam.

İşte böyle... Hayal kurmak bedava. Yolun sonu yine karmaşaya, gürültüye çıkıyor. Birçok akranım gibi Ege ve Akdeniz köylerinde gözüm var ama şehre alıştıktan sonra emin olamıyorum. Yukarıda verdiğim örnekler, kalabalık ve gürültülü olmasa da biraz şehir emareleri gösteren yerler aslında. Şimdilik sadece Avrupa'yı gezebildiğim için oraları yazıyorum. Görmediğim yerler arasında Yeni Zelanda'dan yana epey umutluyum. Bakalım, belki bir gün...

Seyahatlerde dünyadan kopmak gerek elbette ama ekmeğini dijital yazarlıktan çıkaran biri olarak iş yapmasam bile teknolojinin varlığını aradığımı itiraf edeyim. Aylarca yola düşüp modern dünyadan soyutlanmak cazip gelse de birkaç günlük tatillerde işi şansa bırakamıyorum. Hem gelen işleri tatil sonrasına bağlamak hem de kısıtlı zamanı verimli harcamak öncelikli oluyor.

Oslo Pass

Sofya Şehir Parkı

Amsterdam Van Gogh Müzesi

Belgrad Otobüs Durakları

Neden girişim?

Girişim dünyası bu aralar özellikle benim yaş grubum arasında oldukça popüler. Y Kuşağı denen etiketi bir kenara koyarsak, mevcut nesil daha yaşanabilir bir hayat peşinde. İş beğenmiyorlar, çalışmayı sevmiyorlar eleştirilerine katılmıyorum. En güzel zamanlarımızı feda edeceğimiz işlerin buna değmesini istiyoruz. Gelin görün ki, Türkiye'de şartlar gitgide saçma sapan bir hal almakta. Beğenmezsen binlercesi var mantığıyla ya düşük standartlara katlanmamız ya da işsizliğe razı olmamız gerekiyormuş gibi bir hava var. Bu atmosfer "kendi işini kurmayı" daha cazip hale getiriyor.

Ben de 80'li yıllarda doğan birçok akranım gibi, iyi okullardan mezun olunca her şeyin çözüleceğini sandım. Öyle olmadı tabii. Her "şunu da bitir" rahatsın aşamasından sonra daha çok uğraşmak gerekti. Yine de şanslıyım, küçüklükten beri sevdiğim yazmanın dahil olduğu işler yapa yapa bugüne geldim. Ne var ki, ağızları doldura doldura "Content is the king (İçerik kraldır [ille kral olsun zaten]) diyenler, içerik yazarlarına pek öyle kral/kraliçe muamelesi yapmıyor. Hele bir de serbest çalışmaya karar verirlerse vay onların haline...

Nasıl giriştim?

Kendime baktım:
- Yazmayı seviyorum.
- Gezmeyi seviyorum.
- İşimi ofis dışında da yapabilirim.

Girişimler hakkında çoktan konuşmaya başladığımız Selçuk Fatih Sevinç de aynı fikirdeydi. Bunları bir araya getiren ve ilgi çekebilecek ne yapılabilirdi? Çok düşündük, tartıştık. Piyasadaki eksiklikleri araştırdık. Her yer e-ticaret sitesi. Biz de mi bir şey satsak dedik ama ille önceden akıl eden biri çıkıyordu. Özgün fikir peşinde koşmaya başladık. Domain araştırdık. Neredeyse her şey alınmış, neredeyse her şey yapılmıştı.

Bir gün, bir beyin fırtınası anında parladı "Gezinmece" adı. Instagram "hashtag"lerinden biri, epey de kullanılıyor. Nasılsa o da alınmıştır derken "available (boşta)" yazısı güneş gibi parladı. Ee, domain'i aldık, sonra? Gezinmece adında bir seyahat sitesi ama ne? Buna bizim de tam manasıyla emin olmamız ve siteyi istediğimiz şekle sokmamız neredeyse bir yıl sürdü. İki konu daha en başta kafamızda netti: 1) müşteri için değil son kullanıcı için ürün, 2) bizim de keyifle kullanabileceğimiz bir "şey".

Elbette ürün çıkınca son kullanıcılarımızın fikri bizim için önemli olacaktı ama ne yalan söyleyeyim hiçbir üstün veya müşterinin yorumu olmadan kendi işime odaklanmanın keyfi başkaymış. İstersek aradığımızı bulamayalım (ki ne yalan söyleyeyim umutluyum), sadece bu keyif bile bana uzun süre yeter. Neyse, başladık isme de uyacak fikirler geliştirmeye. Site bir yıl içinde şekilden şekle girdi. Bir sürü şey ekledik, çıkardık. Yeri geldi, kendi yaptıklarımızı beğenmedik. Ne var ki, bu süreçte hiç sıkılmadım. Site kıvama geldikçe işler daha eğlenceli hale geldi.

Gezinmece şu açıdan şanslı: Kurucularından biri yazılımcı, diğeri içerik yazarı. Bu, masrafları neredeyse sıfıra çeken bir durum. Ne istediğimizi direkt belirlememize de olanak tanıyor. Beklememiz ve anlatmamız gerekmiyor. Yazılımcı tasarıma, yazar da içerik pazarlamasına aşina olunca Voltron oluştu. Elbette, girişim açısından daha yolun başındayız ve kendi alanlarımızda dahi sürekli kendimizi geliştirmek zorundayız ama en azından ilk adımı attık. Bir felsefe mezunu olarak, denemeyi yücelten Sartre'ın yüzünü kara çıkartmadım!

28 Mart 2016: Web sitemizi nihayet tanıtmaya karar verdiğimiz tarih, bizim için gerçek başlangıç. Evet, sonunda kıvama geldiğine inandık ve onu başka gözlerin de önüne serdik. Gezinmece budur demekle kaldık mı? Elbette hayır. Daha bir hafta içinde yepyeni özellikler ekledik, tasarım değişiklikleri yaptık. Ama 28 Mart öncesinden daha farklı durum: İş ciddi!

Gezinmece nedir?

Bu aşamalardan geçen Gezinmece tam olarak nedir?

Gezinmece, gezginlere özel sosyal medya ve içerik platformudur.

Tek cümleyle anlatmak gerekirse böyle. Gezinmeceyi farklı kılan bir diğer özelliği de sade ve minimalist tasarımı. Renkleri, butonları ve yerleşimiyle gözü yormayan, kullanımı kolay ve gezginleri teşvik edici bir web sitesi elde etmeyi hedefledik.

Peki, gerçekten gezginlere özel olan nedir?

Gezilerinizde yaşadıklarınızı paylaşmak istiyorsunuz. Başka gezginlerin yazdıklarını merak ediyorsunuz. Yazılarınız sosyal medyanın dehlizlerinde kayboluyor. Bir süre sonra başka gezginlerin yazdıklarını da bulamaz oluyorsunuz. Başka gezginleri takip edebilmek, kendi gezilerinizi onlarla paylaşabilmek istiyorsunuz. Ve bütün bunları TEK BİR YERDEN yapmak istiyorsunuz.

Gezinmece temel olarak bunun için var. İleride yepyeni özelliklerin ekleneceğini ve elbette kullanıcıların yorumlarına göre şekilleneceğini şimdiden haber verebilirim.

Gezginlere eksiksiz deneyim sunmak isteyen Gezinmece'nin üç temel işlevi var:

1. Gezginlerle kaynaşma

Gezinmecede herkesin bir profil sayfası bulunuyor. Notlarını, tarzını beğendiğiniz gezginleri TAKİP ET butonuna tıklayarak takip edebilir ve daha sonra ana sayfanızdaki TAKİP ETTİKLERİM butonundan onların yazdıklarına doğrudan ulaşabilirsiniz. Ayrıca, istediğiniz her bir notu beğenebilir ve her bir nota yorum bırakabilirsiniz.

2. Gezi notlarınızı paylaşma

İstediğiniz istikameti arama çubuğuna yazıp bulduktan sonra NOT EKLE butonuyla açılan pencereye anılarınızı ve önerilerinizi yazabilir, fotoğraflarınızı ekleyebilirsiniz. Fakat Gezinmece'de seyahat geçmişiniz sadece notlardan ibaret değil. Gezdiğiniz yerleri GEZDİM diye işaretleyebilir, TARİH EKLE ile gezdiğiniz tarihi takvimde işaretleyebilirsiniz. Ayrıca, profilinizdeki haritada gezdiğiniz yerler yeşil olarak görünecek, böylece dünyanın ne kadarını gezdiğinizi de görebileceksiniz.

3. Blogları takip etme

Gezinmece sevdiğiniz blogları takip etmeyi de kolaylaştırıyor. RSS Feed'i olan bloglara yeni eklenen yazılar BLOGLAR sekmesinde görünecek. Hem Gezinmece'den ayrılmadan o bloğu okuyabileceksiniz hem de o bloğa ziyaret kazandırmış olacaksınız. Blog sahibiyseniz ve RSS Feed'iniz varsa ve blog listesine dahil olmak isterseniz bize e-posta göndermeniz yeterli.


Gezinmeceyi istediğiniz zaman açıp okuyabilirsiniz ama üstteki maddelerde anlattıklarımızı yapabilmeniz için kayıt olmanız ve giriş yapmanız gerekiyor. Kayıt olmak çok kolay ve ücretsiz. Gezginler ve gezmeyi sevenleri oldukça keyifli bir deneyim bekliyor.

Hepiniz davetlisiniz!

Salın genel görünümü

Bir arkadaşım bana Oslo fikriyle geldiğince hem sevindim hem şaşırdım. Daha önce hiç 4 saat uçmamıştım! Hem de hep adını duyduğum Kuzey ülkelerinden birine. Seyahat günü gelip çattığında bu "uzun" uçuş dışında kafamı kurcalayan tek şey şu düşünce silsilesiydi: "Önümüzdeki aylarda istifa eder miyim? Şehir de pahalı ama neyse fırsat bulmuşken gitmek lazım." Oslo, daha Türkiye'den nemalandığım teknolojisi (Oslo Pass) ve müzeleriyle gözümü epey boyadı (fiyatlarıyla kesinlikle hayır). Dönüşte, Ekim'de gittiğim bu gezinin iki ay sonrasında, Aralık başında istifa ettim. Etkisi var mı bilmem ama Oslo müzeleri arasında adını ilk defa orada duyduğum bir müzenin belki de etkisi vardır: Kon-Tiki Müzesi.

Müze, Oslo'daki Bygdoy Yarımadası'nda yer alıyor. Başka bir maceranın müzesi olan Fram Müzesi'yle yakın yakına inşa edilmişler. Girişinin yakınında bir İnka Totemi sizi selamlıyor. Müze binası tam kuzeye yakışır şekilde sade ve minimalist. Totem dışında içeride göreceklerimize dair bir ipucu yok. Binası Fram gibi büyük de değil. İçeri girer girmez bütün mütevazılığı ve aynı zamanda ihtişamıyla Kon-Tiki salıyla karşılaşıyorsunuz. (Aslında çıkışa yakın koymuşlar ama bizi kendine çağırdığından mıdır nedir, sondan başlamışız.) Müzeye girdiğimde salın replika olduğunu düşünmüştüm ama gerçeğiymiş. Hatta müzedeki hemen her şey gerçek çünkü zaten salda bulunan ekiptekilerden birinin desteğiyle kurulmuş. 1949'da geçici bir binada, 1957'de bugünkü binada açılmış, 1978 yılında da galiba biraz genişletilmiş. Müzenin içinde bir gemi daha var, Ra II olduğunu öğreneceğim. Müze içinde totemler, kısa bir tünel, deniz canlılarının örnekleri, bir Oscar heykeli, belgesel oynayan bir TV odası ve 8000 kitap var! Küçük bir bina ama çok şey anlatıyordu ama ne yazık ki hazırlıksızdık...

İki günlük kısacık sürede gidebildiğimiz Fram Müzesi, Viking Gemi Müzesi, (Çığlık tablosunun da bulunduğu) Oslo Ulusal Galerisi ve Norveç Kültürel Tarih Müzesi'nin hepsi gezmeye değerdi ama yeni bilgi sahibi olduğum Kon-Tiki beni çok daha farklı şekilde etkiledi. İki günlük tatili bile acabalar ile planlarken yıllar önce bir ekibin bilim uğruna atıldıkları 101 günlük çılgın maceranın kitabı, belgeseli ve filmi var. Belki de bunlarla birlikte beni içine daha fazla çekebildi. Geziden birkaç ay sonra Norveç yapımı filmini de izleyince bu gözü kara ekibin cesaretine olan hayranlığım arttı. O yüzden konunun derinlerine daldığım kısım müze ziyaretimin sonrasında başlıyor. Yazının devamında bu maceranın ayrıntılarını ve film hakkındaki fikirlerimi anlatacağım.

Salın içerisine bakış

Kon-Tiki Seferi

Kon-Tiki, İnkaların güneş tanrısı, sembolü de şöyle: http://www-staff.it.uts.edu.au/~jenny/photos/Oslo-Museums/slides/Kon-Tiki%20symbol%20Kon-Tiki%20Museum%20Oslo.JPG. Peki, Güney Amerikalı Kon-Tiki Norveçli bir bilim insanının dikkatini neden çekmişti? Thor Heyerdahl, Güney Amerikalı insanların Colomb öncesi zamanda Polinezya'ya yerleşmiş olduğuna inanıyordu. Bunu kanıtlamak için de o zamanda yapılan yolculuğun aynısını denemek istiyordu. Bir  ekip toplayacak, aynı Güney Amerikalıların yaptığı gibi, balsa ağacı kütüklerinden bir sal yapacak ve yanına radyo, saat ve sekstant gibi birkaç modern eşyanın dışında eşya almayacaktı. Amacı, temel olarak ve özetle, salın rüzgar ve akıntılar yardımıyla Güney Amerika'dan Polinezya'ya gidebileceğini göstermekti.

Tabii ki, bir gezginin böyle büyük bir macera için ihtiyaç duyduğu şey 50'lerde de aynıydı: para ve sponsor. Filmde biraz daha dramatik bir şekilde anlatılan para bulma kısmı gerçekte ne kadar zor oldu bilmem ama Heyerdahl, (yüzme bilmediği ve hiç yelkenli deneyim olmadığı halde) bu yolculuk için bireysel borçlar toplayabildi ve Amerikan Ordusu ona donanım bağışında bulundu. Ekibiyle Peru'ya gittiğinde Perulu yetkililer onlara tersane hizmetleri konusunda yardımcı oldu. Heyerdahl'ın 6 kişilik ekibi kendisi dışında şu kişilerden oluşuyordu:

* Erik Hasselberg: Yön bulucu bir denizci ve ressam. Salın üstündeki devasa Kon-Tiki sembolünü de o yapmış. Kon-Tiki'nin çocuk kitabını da resimlendiren kişi.
* Bengt Danielsson: Salın başgarsonu. Erzaktan ve günlük yemek payından sorumluydu. Ekibin tek İspanyolca bileni olduğu için çevirmenlik de yapmış. Ayrıca bu kitap kurdu, tam benim yapacağım gibi, sala bir sürü kitapla binmiş.
* Knut Haugland: Radyo uzmanı. İkinci Dünya Savaşı'nda bu alanda görev yapmışlığı var. Ekibin en uzun yaşayan elemanıymış ayrıca.
* Torstein Raaby: O da radyo yayınından sorumlu. Tecrübesini İkinci Dünya Savaşı'nda edinmiş.
* Herman Watzinger: Uzmanlık alanı teknik ölçümler olan bir mühendis. Heyerdahl'ın ekibine ilk dahil olan kişi. Yolculuktaki bütün kayıtları da o tutmuş. Bu kayıtlardan hava durumu gibi bilgileri içerenleri, okyanusun fazla incelenmemiş bu bölgesi hakkında ilgili kişilere bilgi de sağlamış.

Salın teknik özellikleri beni aşar. Dilerseniz Kaynak olarak en altta verdiğim bağlantıda daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz. Ama filmde de karşılaştığım birkaç ayrıntıya değineyim. Salı birleştirirken hiç metal kullanılmamış çünkü yukarıda da değindiğim gibi Heyerdahl, Colomb öncesi zamanı birebir tekrarlamak istiyordu. Ayrıca bütün dramatik unsurlarına rağmen filmde bile yiyecek içecek konusunda sıkıntıya düştüklerinden bahsedilmiyordu. Yolculuklarının tam 101 gün süreceğinden emin olmasalar da yaklaşık hesaplarla tam olması gerektiği kadar erzakı yanlarına almış olmalılar: 1040 litre su, çok sayıda bambu filizi, 200 hindistan cevizi, tatlı patates, su kabağı, çeşitli meyveler ve kök bitkiler. Dört bir yan deniz olunca balık da kaçınılmaz bir besin kaynağı. Uçan balık, yunus balığı (yunustan farklı), sarı yüzgeçli orkinos, palamut ve inanılmaz ama köpekbalığı avlamışlar.

Yolculuk 28 Nisan 1947 yılında Callao'dan (Peru) başlamış. Sonra Humbolt Akıntısı boyunca yol almışlar. Serüvenleri filmle ne kadar örtüşüyor bilmiyorum. Sadun Boro'nun Pupa Yelken kitabında muazzam dünya turunu okuduktan sonra, böyle bir karşılaştırmayı yapabilmek için doğrudan Heyerdahl'ın yazdığı Kon-Tiki kitabını okumam gerektiğinden eminim. Bir de sıcağı sıcağına yine Heyerdahl tarafından hazırlanan ve En İyi Belgesel Akademi Ödülü'nü kucaklayan belgeseli izlemek gerektiğinden. Ama filmdeki zorlukların yarısını yaşadıklarını düşünsem bile, müzede gördüklerimle birleştirince ortaya yine eşi benzeri bulunmayan, büyük cesaret isteyen bir macera çıkıyor. Maceranın başlangıcı kadar kesin olan bir şey de bitişi: 7 Ağustos'ta sal bir resife çarpıyor ve karaya oturuyor. Tuamotu takımadalarında Raroria atolünün yerleşim olmayan bir adacığı. Yalnız geçirdikleri birkaç gün sonrasında yerliler tarafından geleneksel danslar ve festivallerle karşılanmışlar. Sefer sonunda ekip 101 günde, ortalama 2,8 km/saatte 6980 km yol kat etmiş.

Kon-Tiki Filmi 

Film, Norveç'in Bolgen (Dalga) filmi gibi Hollywood'a göz kırpan bir havada ama neyse ki onun gibi ipin ucunu kaçırmıyor. Oyuncu seçimleri gayet yerinde ve benim gibi meraklılar için muhteşem Kon-Tiki macerasının biraz abartılmış ama genel olarak akla yatkın bir anlatımını izleme fırsatı sunuyor. Özellikle cam gibi deniz çekimleri, olayı yaşıyormuş hissi sağlamaya oldukça yaklaştırıyor. Filmin sonunu müze sayesinde çok iyi bilmeme rağmen her adımlarını kaydettikleri kamera veya defterler suya düşecek diye yüreğim ağzıma geldi açıkçası. Bir de aynı türbülans gibi dalgadan da ödümün koptuğunu, Heyerdahl'dan daha iyi yüzme bilmediğimi ve etrafın köpekbalığı kaynadığını hesaba katınca iyice tüylerim ürperdi. Ne var ki, köpekbalığı avını "Sen benim papağanımı öldürdün, ben de seni öldüreceğim hain köpekbalığı" hırsıyla mı yaptılar, şüpheliyim.

Film, Hollywoodvari olmak için Heyerdahl'ın özel hayatına da epey odaklanıyor. Gözü ilgilendiği bilim dalından başka bir şeyi görmeyen idealist adamın karısın sabrının taşması ve çocuklarını alıp kaçması klişe ama olması muhtemel bir durum. Filmde sponsor bulma zorluklarını da uzun uzadıya görebiliyoruz. Bu kadar zor olmuş mudur bilmiyorum ama böyle çılgın bir fikre hemen atlayacak birini bulmak da kolay olmasa gerek. (Gerçi o dönemi düşününce, o şartlarda başarıldığında benzersiz bir reklam fırsatı.) Film boyunca, Heyerdahl'ın deney geçersiz olmasın diye dağılmak üzere olan kütükleri metal tellerle bağlatmaması, yelken dışında itici gücü olmayan salın gitgide rotasından sapıp tehlikeli sulara doğru ilerlemesi gibi ayrıntılar da heyecanı dorukta tutmaya yardımcı oluyor. Evet, yüzme bilmemesine rağmen. Öyle bir adanmışlık...

Film en sonunda gerçek karakterlerden (muhtemelen filmdeki elemanların monte edildiği) görüntüler ve Kon-Tiki seferinden sonra neler yaptıkları hakkında bilgi eklemekten de geri durmamış. Anladığım kadarıyla ekipteki her bir adam iyice adrenalin bağımlısı olmuş. Thor Heyerdahl, bu seyahat hakkında yazdığı kitap ve hazırladığı Oscarlı belgeselden sonra, hayatına deneysel arkeolog, yazar ve kaşif olarak devam etmiş. Filmden sonra bu çılgın adam hakkında biraz daha araştırma yapınca Kon-Tiki'den sonra deneylere doymayıp papirüsten yapılmış bir tekneyle Fas'tan Güney Amerika'ya doğru yola çıkmış. Teknenin adı da Ra, bu sefer Mısır güneş tanrısı. Tekne suya dayanamaz hale gelince yarıda kesmiş. Heyerdahl'ın kitabında pes etmek yazmadığı için 1970 yılında bu sefer Ra II ile yolculuğu tamamlamış. Herkese ve her şeye rağmen insanın bildiğini okuması gerekiyor galiba.

Thor Heyerdahl

Belgesel ve Kitap

Kon-Tiki belgeseli hakkında şu an çok ayrıntılı bir şey anlatmam mümkün değil. Hepimizin ulaşabileceği bilgiler belki: 1950 tarihli, Thor Heyerdahl tarafından yazılıp yönetilmiş ve En İyi Belgesel heykelciğini kapmış. Kon-Tiki kitabına gelince: İlk olarak Doğan Kardeş Yayınları tarafından 1954 yılında basılmış. Şu an Nemesis Kitap'ta baskısı var görünüyor ama kitabı incelemediğim için kalitesi hakkında bir yorum yapamayacağım. İngilizcesi de Amazon gibi sitelerde satışta.

Dediğim gibi, Kon-Tiki Müzesi'ni ziyaret etmek ve bu maceradan haberdar olmak istifa kararımı etkilemiş olabilir. Ayrıca, sizin bizim gibi insanların, evet süper kahramanlar değil kanlı canlı insanların, böyle bir şeyi başarabilmesi büyük bir ilham kaynağı oldu bana. Bir konuda "acaba yapabilir miyim?" diye düşündüğümde artık referans alabileceğim bir isim daha var: Thor Heyerdahl. Bir de tabii Kon-Tiki'nin ışıldayan yüzü...


Kaynak:

- https://en.wikipedia.org/wiki/Kon-Tiki_expedition