Edebi Gezgin

"Ders kitaplarında gördüklerinizi gerçekten görmeye hazır mısınız?" Atina uçağından iner inmez havaalanı koridorlarında beni karşılayan cümle bu oldu. İtalya'nın altı ay vizesiyle gaza gelip aldığım beş uçak biletinden biri Atina biletiydi. İtalya, sonra bilmediğim bir ilhamla Varna otobüs bileti ve hemen ardından Atina. İndirimli uçak biletlerine göre de kendimi ayarlamıştım ama Atina torpilliydi. O yüzden onu "1. Bölüm"e aldım.

Birçok kişi için yurt dışı demek İtalya dışında Paris ve Amsterdam demek. O yüzden planlarımı anlattığımda Atina'nın arkasına Münih, Zürih, Brüksel ve Berlin'i sıralamam genelde şaşkınlıkla karşılanmıştı. "Zürih'te ne var ki?" (Tezer Özlü ve Leyla Erbil'in hatırası var!), "Münih'te  ne yapacaksın?" vb. Atina da daha popüler emsallerinin yanında ötelenen başkentlerden. Okuduğum seyahat kitaplarında bile kısaca anlatıp geçilmiş.

Neden Atina?

Gelin görün ki bir felsefe mezunu için Atina gerçekleşmesi iple çekilen bir hayal. Giriş yazımda da anlattığım gibi Efes Antik Kenti'ne ilk gittiğimde turnikelerden girer girmez felsefe bölümünü kazandığımın haberini almıştım. Daha sonra iki kere daha gideceğim Efes bana her seferinde yeni bir heyecan vermişti. Bu yazıyı yazdığım sırada Atina'yı iki kez ziyaret etmiş bulunuyorum, üçüncüsü de kısmetse aralık ayında.

Çağdaş Yunan Edebiyatı Antolojisi'nde Selanik'in modern, Atina'nın klasik akımı temsil ettiğini okumuştum. Mimaride de biraz öyle. Selanik'in de eski kalesi var ama genel anlamda daha genç, daha dinamik. (Başka bir bölümün konusu olsun o da...) Atina ise daha klasik ama onun da bambaşka, büyülü bir havası var. David le Breton, eşsiz kitabı Yürümeye Övgü'de "Yürüyüş dünyaya açılmadır. İnsanı mutlu yaşam duyguları içinde tekrar oluşturur" der. Gittiğim hiçbir yerde hayal kırıklığına uğramadıysam da bu cümleyi en çok hissettiğim yerlerin başında Atina geliyor. Akropolis ve bütün diğer kalıntıları gezerken kendimi yeniden bulurken zamanda yolculuk yapıyorum.

Zamanda Yolculuk

Atina da şehirleşmeden nasibini almış ama bence eserlerine biraz daha iyi bakmayı başarmış. İstanbul'daki eski eserleri düşünüyorum. Şehirle eser arasında o kadar az mesafe oluyor veya o kadar yüreksizce restore ediliyor ki (edilirse tabii!) kendimi çoğu zaman kaptırmam mümkün olmuyor. Kahire Müzesi'ne bir arkadaşımla giderken indiğimiz noktada ümidimizi neredeyse kesecektik. Küçükçekmece'de belki dünyanın tarih öncesi en eski mağarası var ama dökülüyor.

Bir de kadın olmak var tabii. O mağarada veya Yedi Kule surları boyunca bırakın tek başıma dolaşmayı birkaç arkadaşımla birlikte dolaşmayı bile gözüm yemez. Bizde tarihi kalıntı demek özellikle kadınlar için can korkusu demek. Atina böyle değil. Peşimde biri var mı diye sürekli arkamı kontrol etmek zorunda değilim. Kalıntılarda da, ara sokaklarda da birçok yalnız kadın rahatça dolaşıyor. Avrupalısı, Uzak Doğulusu... Hepsi de gönlünce giyinmiş. Kardeşim de ilk kez yurt dışına adım attığı Atina ve Selanik'te "Acaba kadınlara bir şey demiyorlar mı?" diye gözlem yaptığını söylemişti. Düşünün durumumuzu! (Merkez dışında Akademi'ye yöneldiğimde birkaç tekinsiz tip görmüştüm ama İstanbul'da doğup büyümüş birini çok zorlayacak bir durum değil. Fotoğrafları avluya girmeden çekip gittim.)



Bunun rahatlığıyla (eğer gerçekten yaşadıysa) Sokrates, Platon ve Aristoteles'in bastığı yerleri özümseyebildim. Mesela her iki gidişimde de Platon'un akademisinin olduğu hizaya baktım, Felsefenin temeli olan ve yüzyıllar sonra modern filozoflara "Platon'dan sonra yeni bir şey söylenemez" dedirten o satırları sahibinin ağzından dinleseydim nasıl olurdu? O zamanlar kadın olarak felsefe eğitimi alabilir miydim? Sokrates'in ve Aristoteles'in kadın düşmanı cümlelerini birebir işitir miydim? Varlık hakkında düşünceleriniz tamam da kadınlar konusunda sınıfta kaldınız diyebilir miydim yüzlerine?

Platon'un Akademi'sine giden yol...

Neyse, bunu şimdilik felsefe camiasına bırakıp şehre döneyim. Şehrin içindeki müzelerden herhangi birinden bilet alırken size yedi biletlik bir koçan öneriyorlar. Hiç düşünmeden kabul etmiştim, yine ederim, cennete giriş bileti gibi bir şey. İlk seferde tek başıma ürkek bir ceylan gibi iki yeri gözden çıkarmıştım. Bunlardan biri, yeşillikler içinde gizlenmiş Antik Agora'ydı. Yalnız olmadığım ikinci seferde hiç çekinmeme gerek olmadığını gördüm. Ayrıca Akropolis'in dibindeki Akropolis Müzesi ve Atina Arkeoloji Müzesi sayesinde de tarihte yolculuğumun eksik kalan parçalarını da tamamlamış oldum.

Keyif Ülkesi

Yunanistan iflasın eşiğinde. Yeni bir gelişme değil bu. Ekonomik kriz benim gittiğim zamanlarda da vardı. Ama ne zaman gittiysem insanlar kibar ve güler yüzlü, en azından merkezde böyle. Bizdeki merkezlerde, Taksim'de, Mecidiyeköy'de itilip kakılmaktan Terminatör'e döndükten sonra şaşırtıcı ve rahatlatıcı bir durum. Yunanistan'dan bir yetkili gel kal dese koşa koşa giderim. Krizi böyle geçireceğime öyle geçireyim. İnternetten iş yapabileyim bana yeter.

Yunanlıların keyif insanları olduğu yadsınamaz. Şehir merkezlerinde siestalarına çok denk gelmedim gerçi (adalarda hiç es geçilmiyor). Euro onların belini büktüğü gibi Türkiye'den gelenlerin de belini büküyor. Yine de fiyatları üçle çarpınca Türkiye'ye yakın fiyatlar çıkıyor. Euro fiyatı TL olsaydı diye düşününce delirmemek işten bile değil. (Schengen bölgesinden çıkmadan Drahmi'ye geçerlerse bir yerlerde gizlice göbek atabilirim.) Bir de bizde ancak pahalı bir yerde iyi hizmet alma anlayışı var. Ucuz bir yere oturup kabalıkla karşılaşınca "E biz de ucuz yere oturduk" deriz ve azarlansak bile sineye çekeriz.

Türkiye'de çeşitli alanlarda sunulan hizmet her zaman şartlara bağlıdır: fiyatlara, manzaraya, torpile, tutulan partiye vb. Atina'da ve Yunanistan genelinde, hatta Avrupa'da gittiğim yerde böyle bir şeyle karşılaşmadım. Hizmet, kimden kime olursa olsun hizmettir. Atina'da her seferinde güler yüz ve kaliteyle karşılaştım. Ayrıca en Akropolis manzaralı masalarda otursam dahi fiyatlar fırlamadı. Bizde bir restoran bir köşesinden deniz manzarasına bakmayagörsün...

Yunanca

Yunanca kulağa oldukça hoş gelen bir dil. Gerçi bana dil olsun. Keşke imkan olsa da dünyanın her şehrini görüp her dilini öğrensem. Yunanca konusunda biraz şanslıyım. Üniversitede bir dönem Antik Yunanca dersi almıştım. Tek başıma gittiğimde modern hali değişime uğramış alfabeyi yine de okuyabilmek şehir içinde özellikle tabelalarda epey işime yaradı. İngilizce genelde işe yarıyor (Güney İtalya'ya gitmeden Yunanlılar İngilizce bilmiyor dememenizi öneririm.) Hatta bazen Türkçe kelimelerle de gönlünüzü almaktan geri durmuyorlar.

Bunca şeyi anlattıktan sonra gözünüzde boynunda fuları, eli çenesinde, sürekli felsefe düşünen bir kadın canlanmasın. Tamam, gittiğim yerlerin elimden geldiğince felsefesini ve edebiyatını süzmeye çalışıyorum ama bazen evdeki hesap çarşıya uymuyor! Gezdiğim şehirlerde magnet dışında kendime bir armağan belirledim: Oranın ünlü bir yazarının orijinal dilinde bir kitabı. İkinci gidişimde Atina'da hedefim şu: Kazancakis'in Zorba'sının Yunancası. Küçük bir kitapçıda Zorba'nın İngilizcesi bana göz kırpıyordu. "Zorba'nın Yunancası var mı?" dediğim anda yerlisinden bile bu cümleyi duymamış olan adam hayatımda duyduğum en coşkulu kahkahayı atmaya başladı. Teşekkür edip ayrıldığımızda ara verdiği kahkahasının devam ettiğini işitebiliyordum. Özetle, Yunanca kitap alamadım. İnternetten Sokrates, Platon veya Aristoteles ekitapları indirerek ukdemi yüreğime gömüyorum.

Üçüncü Ziyaretime Doğru

Diğer seyahatlerimde olduğu gibi Atina konusundaki tek rahatsızlığım zamansızlık. İlk seyahatimi hafta sonuna sıkıştırmıştım, ikinci seyahatimi Selanik'le birlikte dört güne sıkıştırdık. Böyle olunca bırakın şehrin yerlileriyle tanışmayı ve yaşam tarzlarına tanık olmayı yediğimin içtiğimin tadına bile ancak varıyorum. Yine de şikayetçi değilim. En azından şu kısıtlı zamana güzel anılar ve görüntüler sıkıştırabildim. Bir açıdan da ileride beğendiğim yerlerde daha uzun süre kalmak için ön keşif turları...

Üçüncü Atina seyahatim yine bir hafta sonu olacak. Belki bu sefer ona üç saat uzaklıktaki Delphi de plana dahil olur. (İtiraf ediyorum, antik kent bağımlısıyım!) Bakarsınız, bir zamanların en büyük kehanet merkezinde önümde upuzun seyahatler görürüm. O zamana kadar Sokrates ve Aristoteles magnetlerime bakıp iç geçireceğim ve elbette ara sıra kulaklarını çekmeyi ihmal etmeyeceğim.

"Hayat bir kitaptır ve seyahat etmeyenler sadece bir sayfasını okur." Augustinus

Albert Camus'nün Sisifos Söyleni'nde dile getirdiği gibi, insan yaşamının bir sonu olduğunu bilerek yaşayan tek canlı. Buna rağmen yaşamanın manası nedir diye soranlara bir cevabı var: Yaşamın ta kendisi! Augustinus'un alıntısından yola çıkarsak, hayatın kaç sayfalık bir kitap olduğunu bilmiyoruz ve inanın, oturduğumuz yerde, tek bir sayfada takılıp kalmak o kitaba büyük haksızlık.

Yazmak

Aslında çocukluğumdan beri yurt içini, iki seneye yakın bir süredir de yurt dışını geziyorum. Edebi Gezgin fikrimin de en az bir yılı var. Neden mi bu kadar bekledim? Aklımdakileri en iyi şekliyle, bir kitap, özellikle de bir seyahatname tadı ve kalitesiyle yazmak için. Ofis saatleri dışındaki zamana sıkışmamış yazılar yazmaktı hedefim. "Daha rahat yaşayabilmek ve gezebilmek için kendi işimi kurdum" diye başlayacaktım yazıya. Çünkü on dört günlük izin hakkı, üç yüz altmış beş güne göre çok az ve istediğim zaman kullanamayınca çok da keyifli değil. Üç dört günlük nefis şehir turlarından sonra İstanbul'un kalabalığına, betonuna ve pis havasına dönmek de gitgide zulüm olmaya başladı. İş kurmak muhtemelen 2016'ya kaldı ama bir aksilik olmazsa bu zamanı verimli geçireceğim az çok belli gibi. Ne var ki Edebi Gezgin'i yazmak için artık o kadar sabredemeyeceğim...

Felsefe

Aslında Türkiye'de ayrıcalıklı bir azınlıktan sayılabilirim: Küçüklüğümden beri istediğim işi yapıyorum ve gayet sevdiğim bir bölümde üniversite okudum. Annem üç buçuk yaşımda bana okuma yazma öğrettiğinden beri oldukça netim: "Yazar olacağım." Lise yıllığımda bile arkadaşlarım ileride kitaplarımı okuma temennilerinde bulunmuş. Liseden sonra başıma gelebilecek en güzel şeylerden biri geldi: Boğaziçi Üniversitesi Felsefe Bölümü'nü kazandım. Hani hayatta bazen bazı şeylerin yerine oturduğunu hissedersiniz ya... O bölümü kazandığımı Efes Antik Kenti'nin turnikelerinden içeri tam adımımı attığım anda öğrendim. (Cep telefonumu göstererek çekildiğim fotoğrafım albümlerin arasında bir yerde.) Felsefe, o çok sevdiğim yazmak eyleminin altını doldurmak için ideal bölüm oldu. Hemen her dersi keyifle dinledim. Boğaziçi Üniversitesi'nden sonra gelen "felsefe" sesi etrafımdakilerin acıma hissini tetikledi, "işe yarar bir bölüm kazansaydı bari" bakışlarını çok gördüm. Ne var ki tekrar üniversite sınavına girsem bir daha aynı bölümü okuyabilirim.

İş Hayatı

Bölümden sonra herkes bir yerlere dağıldı: Bankalar, reklam şirketleri, vb. Ben de kendimi önce çok istediğim gibi bir yayınevinde, sonra sömürünün doruk noktasını görünce başka ofislere attım kendimi. Bir şekilde su aktı, yolunu buldu. Basılı yayınlardan dijital yayınlara geçiş yaptım. Öyle ki, şu an sayısını bilmediğim kadar çok kitabım olmasına ve henüz onlardan vazgeçme niyetim rağmen e-kitaplardan, e-dergilerden ve bloglardan muazzam bir keyif alıyorum. İşim de çeşitli şirketlerin web sitelerine yazı yazmayı kapsıyor. Ama saat hesabı, müşteri kaprisi, performans değerlendirmesi gibi unsurlar benim gibi yazmayı seven birini bile emeğine yabancılaştırıyor. Ekmek parası... (Benim durumumda bir de seyahat parası tabii.) İnternet çağında dünyanın herhangi bir yerinde bu işi yapabilecekken dört duvar arasına sıkışmak çok ağır geliyor. Hele de gördüğüm yerlerin sayısı arttıkça dünya etrafımda genişlemeye başladıktan sonra...

Edebiyat

Edebiyat, kitapları okumamla birlikte hayatıma girdi girmesine ama kaliteli edebiyatla tanışmam biraz zaman aldı. Başlarda tavsiye alabileceğim kimse yoktu ve kitap yığınları arasında arkeolojik kazı yapmak zorunda kalmıştım. (Arkeoloji de felsefe okumasaydım okuyacağım bölümdü.) Sonra doğru kullanıldığında çok yararlı bir nimet saydığım internetin yine doğru kullanıldığında bir o kadar yararlı olabilen icadı Facebook'ta MaviMelek grubuyla tanıştım. İşte o zamandan sonra iyi edebiyatın kapıları açıldı. 50 kuşağından yazarları öğrendim, Bilge Karasu ve Leylâ Erbil'le böylece kavuşmuş oldum. Düzenli öykü ve deneme yazma alışkanlığı kazandım. Daha sonra o ekipteki arkadaşların bir bölümüyle Çerçi Sanat'ı kurduk. Birbirimizin hem arkadaşı, hem destekleyicisi hem de eleştirmeniyiz halihazırda. Ama maalesef bu sırada yaşlarımız da büyüdü, yaşam kaygıları ve ülkenin gidişatı derken öykü ve deneme yazma alışkanlığım epey sekteye uğradı. Beni ben yapan yapan şeyden, yazmaktan uzaklaşmamak için hemen baypas yaptım kendime. Bloğumu canlandırdım, sonra İngilizce bir İstanbul bloğu açtım. Ama Edebi Gezgin için bekledim, bekledim. Bugüne kadar...

İnternet

İnternet çok büyük bir avantaj herkes için. Edebiyat ve felsefeye ulaşmak artık çok kolay. Elbette telif, büyük bir sorun ama gönüllü olarak internete konulmuş iyi yazılar zaman ve mekandan bağımsız olarak okunabiliyor. İş hayatı da artık dört duvar ve bir masaya bağlı olmak zorunda değil. Dijital bir iş yapıyorsanız (yazarlık, editörlük, çevirmenlik, tasarım, yazılım) dünyanın internet olan herhangi bir yeri çalışma alanınız olabilir. Seyahat, hatta yurt dışı seyahat ortalama bir beyaz yakalı için artık atla deve değil. Rekabet içinde ucuzlayan uçak firmalarının çevrimiçi biletleri, dünyanın her yerindeki otel ve hostellerden rezervasyon yapmanızı sağlayan web siteleri, hatta başkalarının evinde ücretsiz veya kira verir gibi kalmanızı sağlayan sistemler, gittiğiniz yerdeki toplu taşıma araçlarının, müzelerin ve daha birçok şeyin saatlerini ve fiyatlarını bulabileceğiniz çizelgeler, gezilecek görülecek yerleri anlatan bloglar...

Seyahat

Seyahat etmeyi de yazmak gibi hep sevdim. Bunda ailemin de etkisi var. Küçüklükten beri yurt içinde çeşitli yerlere gittik. Sonra ben işi daha da büyüttüm. Yunanistan neredeyse memleketime dönüşmek üzere. Ülkenin geldiği son durumdan sonra kadın olarak rahat edebildiğim, üç kat fazla olan kura rağmen kazıklanmadığım ve doğal güzellikleri betonla kaplanmamış şehirlerde vakit geçirmek bana daha iyi geliyor. (Hep duyduğum şeylerden biri: "Oralarda su pahalıymış!" Bunu duydukları kişi ya çeşmelerden su içmemiş ya da marketlere hiç uğramamış.) Şu ana kadar sadece Avrupa'ya açıldım, bir de Batum'a gitmişliğim var. Yakın çevre çünkü iş güç, para, izinler. Kafamdaki projeleri gerçekleştirme fırsatı bulursam hem ofisten bağımsız çalışma hem de yazmaya daha sakin kafayla vakit ayırma fırsatım olacak.

Edebi Gezgin

Edebi Gezgin nasıl bir blog olacak? Aklımda olan, tüm bu anlattıklarımı bir potada eritmek. Seyahatlerimi edebiyat ve felsefeyle yoğurmak, bunu umuyorum ki zaman ve mekan kısıtlaması olmadan yapabilmek. Yazılarda elbette önerilerim olacak, anlattıklarım ve fotoğraflarımla rehber olmaya çalışacağım. Ama asıl istediğim kaliteli seyahat yazıları paylaşmak. Kah gittiğim şehir hakkında bir edebiyatçının, kah bir filozofun söylediği sözler, yazdığı eserlere değinmek. Gittiğim yerlerdeki ayrıntıları betimlemek, bana hissettirdiklerini anlatmak. Amacım, yaşam kitabımın sayfalarını bir bir çevirirken sizin de keyifle okuyabileceğiniz satırlar ortaya çıkarmak. "Giriş" bölümüyle birlikte açılan bu çevrimiçi kitaba hoş geldiniz.